Dr n. med. Katarzyna Anna Kisiel, specjalista dermatolog-wenerolog, specjalista alergolog, o Pieluszkowym zapaleniu skóry (PZS).

To częsty problem okresu niemowlęcego, czasem wywołujący duży niepokój u mam.  Co to jest pieluszkowe zapalenie skóry i dlaczego się pojawia?

Pieluszkowe zapalenie skóry to, najprościej mówiąc,  zmiany skórne związane z noszeniem pieluszki. Problem nie jest rzadki, bo objawy PZS, zazwyczaj łagodne, występują nawet u połowy niemowląt.  Przyczyną jest tzw. „wilgotne  środowisko” okolicy podpieluszkowej, a pojawianiu się zmian sprzyja zbyt rzadka zmiana pieluszek (drażniące działanie moczu i kału, pocieranie skóry przez mokrą pieluszkę).

 Jakie są objawy pieluszkowego zapalenia skóry?

Pierwsze objawy PZS to zaczerwienienie, delikatne łuszczenie się skóry lub powierzchowne otarcia w  miejscach  przykrytych przez pieluszkę (pośladki, podbrzusze, okolica narządów płciowych). Fałdy (pachwiny) nie są zmienione (przynajmniej na początku), bo w tych miejscach pieluszka nie przylega do skóry.  Jeśli skóra nadal jest narażona na dłuższy kontakt z „mokrą pieluszką” (drażniące działanie moczu i kału, zwiększona wilgotność, wysoka temperatura, pocieranie pieluszki o skórę) lub działanie drażniących czynników (np. preparaty do oczyszczania skóry lub pocieranie skóry, w celu dokładnego usunięcia zabrudzenia) objawy nasilają się. Wówczas mogą pojawić się zaczerwienione grudki, pęcherzyki, powierzchowne ranki, czasami sączenie, a nawet  nadkażenie zmian (bakteriami lub drożdżakami). Większość przypadków pieluszkowego zapalenia skóry ma łagodny przebieg. Cięższe i trudno leczące się przypadki występują głównie u dzieci leczonych antybiotykami, mających objawy nieżytu żołądkowo- jelitowego (tj. biegunka) albo u dzieci z przewlekłymi chorobami przewodu pokarmowego (np. mukowiscydoza, zespoły złego wchłaniania itp.)

Rozpoznanie pieluszkowego zapalenia skóry nie jest trudne, a objawy u większości niemowląt zwykle dość szybko ustępują.

 Czy PZS zawsze trzeba leczyć?                                                           

W większości przypadków leczenie nie jest konieczne. Wystarczająca jest zmiana pielęgnacji  i stosowanie dermokosmetyków łagodzących objawy choroby.

 Jeśli pojawią się  pierwsze objawy pieluszkowego zapalenia skóry  trzeba działać od razu, bo zmiany skórne czasem bardzo szybko pogarszają się.

W takiej sytuacji należy:

• stosować tylko „nowoczesne” pieluszki (z żelowym wkładem o silnych właściwościach chłonnych lub z wewnętrzną warstwą pokrytą delikatnym balsamem, który natłuszcza i regeneruje skórę przyspieszając ustępowanie zmian), najlepiej o 1-2 rozmiary większe, aby nie pocierały już podrażnionej skóry
• odstawić bawełniane pieluszki,  jeśli były używane
• zmieniać pieluszki  co około 3 godziny (w tym  zawsze po zmoczeniu lub ubrudzeniu pieluszki) – często „wietrzyć” okolicę pieluszkową

Jeżeli sama zmiana pielęgnacji nie pomaga, objawy wciąż występują lub nasilają się trzeba zastosować preparaty „na odparzenia” (np. pasty lub papki z cynkiem i talkiem), a jeśli zmiany są wilgotne, sączące- dermokosmetyki o działaniu osuszającym lub okłady z soli fizjologicznej (np. gazik nasączony 0,9% roztworem soli fizjologicznej przykładać 3-4xdz na kilka minut- do osuszenia zmian). Nie należy stosować preparatów ziołowych, np.  okładów z rumianku, bo zamiast pomóc, mogą nasilić zmiany.

Jeśli takie postępowanie nadal nie pomaga i zmiany skórne nasilają się należy zgłosić się do lekarza (pediatry lub dermatologa).

Jak pielęgnować skórę okolicy pieluszkowej, aby zapobiegać PZS?

Najważniejsze, aby okolica pieluszkowa była czysta i sucha. To zwykle pozwala uniknąć PZS.

Jak zatem właściwie  pielęgnować okolicę pieluszkową?

• delikatnie przemywać skórę letnią wodą (przegotowaną lub mineralną, z delikatną emulsją myjącą)
• stosować kremy lub maści ochronne „zapobiegające odparzeniom”  (np. z alantoiną, wazeliną, D-pantenolem, ceramidami), aby  zabezpieczyć skórę przed drażniącym działaniem kału i moczu
• można stosować preparaty zawierające składniki, wykazujące działanie przeciwbakteryjne
• nie stosować past i papek z cynkiem w celu ochrony zdrowej skóry
• unikać intensywnego pocierania skóry, aby dokładnie usunąć zabrudzenia
• często zmieniać pieluszki (co 3–4 godziny)
• oczyszczające chusteczki pielęgnacyjne stosować tylko w wyjątkowych sytuacjach (np. w podróży)
• stosować jednorazowe pieluszki (specjalne żelowe chłonne wkładki odciągają wilgoć zmniejszając ryzyko podrażnienia skóry mokrą pieluszką, skracają czas kontaktu skóry z moczem i zmniejszają ryzyko podrażnienia skóry)

W codziennej pielęgnacji zdrowej skóry nie należy natomiast stosować:

• kremów „na odparzenia”,  bo  to nie to samo co krem zapobiegający odparzeniom
• past ochronnych z cynkiem (szczelnie przylegając do zdrowej skóry nierzadko ją podrażniają)
• zasypek i pudrów, zwłaszcza jednocześnie z oliwką lub kremem (pod wpływem moczu lub  potu zbrylają się i mogą podrażniać skórę; czasem ciężko je równomiernie rozprowadzić)

Dlaczego PZS nawraca?

U niektórych zupełnie zdrowych niemowląt pomimo prawidłowej pielęgnacji,  stosowania  różnych pieluch, neutralnych kremów aptecznych, nieużywania chusteczek pielęgnacyjnych objawy PZS rzeczywiście nawracają. W takich sytuacjach należy wykluczyć inne czynniki, np. zmiany alergiczne wywołane uczuleniem na składniki kosmetyków (do mycia lub  smarowania skóry), chusteczek odświeżających lub pieluszek. Uczulać mogą  substancje zapachowe, barwniki, konserwanty, dodatki gumy.  Czasem kremy uważane za „na pewno” bezpieczne (np. z euceryną lub lanoliną) też mogą być przyczyna uczulenia, z kolei powszechnie używane kremy z witaminą A, zwłaszcza w nadmiarze,  mogą podrażniać delikatna skórę niemowląt i nasilać objawy PZS.  Bywa i tak, że przyczyną zmian nie są dermokosmetyki dziecięce, ale kosmetyki rodziców (np. kremy do rąk, pachnące mydła, preparaty odkażające), co często nie jest brane pod uwagę.

Do zapamiętania!

Pieluszkowe zapalenie skóry to częsty problem okresu niemowlęcego, objawy zwykle są łagodne i dość szybko ustępują. Jeśli nie ustępują, nasilają się, często nawracają lub nie są typowe (inne niż opisano powyżej) należy zgłosić się do pediatry lub dermatologa. Czasem wystarczy tylko dobra porada i zmiana pielęgnacji, czasem konieczne jest leczenie, znacznie rzadziej dzieci ze zmianami w okolicy pieluszkowej wymagają dodatkowych badań, ale i takie sytuacje się zdarzają.